شرکت مادر تخصصی تولید نیروی برق
به نقل از مهندس عبدالرسول پیشاهنگ(معاون هماهنگی و نظارت بر تولید توانیر)
این روزها، زمزمه ی تشکیل شرکت مادرتخصصی تولید، ذهن فعالان صنعت برق ـ خاصه همکاران بخش تولید ـ را به خود مشغول ساخته است. «پیام تولید برق» با هدف ایجاد شناخت از این طرح و همچنین همسو سازی اذهان، در گپ و گفتی کوتاه با معاون هماهنگی و نظارت بر تولید توانیر، سعی در انجام این مهم نمود.
ـ از مهندس پیشاهنگ در باره ی سوابق فعالیت ها و پست جدیدشان در شرکت «مادرتخصصی تولید نیروی برق» پرسیدیم، به ما گفتند:
بنده تحصیلات کارشناسی و کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه علم و صنعت طی کردم و بالغ بر سیسال سابقه همراهی با صنعت برق را دارم. در بدو ورود به صنعت برق دربخش تولید و در ادامه در نوسازی (خط و پست)، مدتی به عنوان مجری طرح فعالیت داشتم. و سپس بعنوان معاون بهرهبرداری و پس از آن با سِمت مدیرعاملی برق منطقهای و در نهایت نیز به عنوان معاون هماهنگی و نظارت بر تولید توانیر، در خدمت صنعت برق بوده ام.
ـ از ایشان در باره ی اهداف شرکت مادر تخصصی تولید برق، پرسیدیم که گفتند:
براساس اساسنامه و همچنین رهنمودهای مقام عالی وزارت و معاون محترم برق و انرژی اهداف زیربرای این شرکت تبیین شده است:
- ساماندهی تصدی دولت در زمینه تولید برق
- راهبری شرکتهای زیرمجموعه
- برنامه ریزی مدیریت ، توسعه و بهرهبرداری از نیروگاههای حرارتی
- تسهیل مشارکت بخش غیردولتی در تولید برق در نیروگاههای حرارتی
- برنامهریزیکلان برای تولید برق
- افزایش راندمان تولید برق و بازیافتحرارت
- ارتقاءتکنولوژی تولید نیروی برق و بومیسازی آن
- خصوصیسازی صحیح تولید و تکنولوژی تولید
ـ جایگاه قانونی این شرکت چیست ؟
بعد از بررسی چندین ساله از طریق مشاورین و صاحبنظران در صنعت برق و پژوهشگران طرح تهیه و به تائید شورای معاونین وزارت نیرو رسید و سپس، بعد از تصویب هیأت دولت و شواری نگهبان به وزارت نیرو جهت اجرا ابلاغ شد.
ـ چه مشکلاتی پیش روی ساختار قبلی بود که مدیران ارشد صنعت برق را ناچار به این تغییر کرد ؟
بهبود و اصلاح مستمر از وظایف ما است و در احادیث و سخنان بزرگان دین ماهم وجود دارد و بدیهی است که نمیتوان با یک ساختار سنتی که هفت هزار مگاوات را اداره میکرد، اکنون که به هفتادهزار مگاوات رسیده است و شبکه و قدرت، ده برابر شده با همان روش اداره گردد.
در چندین دهه ی گذشته تقریباً در تمام کشورهای جهان صنعت برق یک مجموعه ای در انحصار دولت بوده است و دولت مالکیت تاسیسات را داشت. به عبارتی صنعت برق یک شرکت خدماتی بوده که اکنون باید تغییر ماهیت بدهد و به یک بنگاه اقتصادی تبدیل گردد. نیاز به ساختار جدید دارد. در دنیا و از سال 1980 صنعت برق در حال تغییر سریع است تا پایدار باشد و بهخوبی به مردم(مشترکین) سرویسدهی کند. شکل برجسته این تغییرات، رقابت بین تولیدکنندگان و ایجاد شرایط بازار است که برای بهبود بهرهوری و کاهش هزینهها ضروری بوده است. یک اصل وجود دارد که با ایجاد رقابت میتوان نظارت را کم کرد. این تحول بهسوی رقابت معمولاً با تجدید ساختار و تغییر مقررات وجود دارد. تجدید ساختار بهعلت توسعه ی ظرفیت در تولید و انتقال و توزیع یک ضرورت است.
ـ آیا الگوی مشابهی خارج از کشور وجود داشته است، چه نتایجی در آن الگو، حاصل شده است؟
تجدید ساختار، در دهه 1980 در شیلی و بریتانیا آغاز شد و به کشورهای آمریکای لاتین مثل آرژانتین گسترش یافت. در دهه 1990 در آمریکا و استرالیا و کشورهای اسکاندیناوی و تعدادی از کشورهای آسیائی صورت گرفت. عوامل متعددی از جمله پیشرفت تکنولوژی، مشکلات نظارتی، قیمت تمام شده ی زیاد، مشکلات مدیریتی، انگیزههای مالی، مسائل زیست محیطی و به طور عمده کمبود منابع مالی دولتی و عمومی بهخصوص در کشورهای در حال توسعه، تجدید ساختار را اجتناب ناپذیر کرد.
تجدید ساختار، خصوصیسازی را تشویق مینماید. بعضی برای تجدید ساختار اعتقاد داشتند که بخش خصوصی بهرهوری بالاتری دارد و میتواند بهینه اداره کند و باعث حداکثر استفاده و افزایش راندمان و کاهش تلفات گردد.
ـ ساختار سازمانی شرکت جدید و خطوط ارتباطی آنان با زیرمجموعههای مربوطه شامل نیروگاههای خصوصی یا واگذار شده، نیروگاههای زیر مجموعه شرکتهای برق منطقهای و شرکتهای ماده 27 چگونه است؟
ساختار سازمانی هر شرکت براساس اهداف و وظایف و مأموریت سازمانی ان شرکت، تعریف میگردد. لذا برای انجام همین مأموریت، مالکیت نیروگاه های دولتی از برق منطقهای به پانزده شرکت دولتی که به تصویب دولت رسیده است، منتقل میشود. این شرکت ها به صورت مختصر از نظر سازمانی طراحی شدهاند و صددرصد سهام آن متعلق به شرکت مادرتخصصی تولید حرارتی است که وظیفه نظارت، بازرگانی، مالی، بازار برق، بورس و بهعبارتی تعاملات بازار را به عهده دارد. چهل درصد سهام شرکتهای مدیریت تولید (بهرهبردار نیروگاهها) هم به شرکت مادر تخصصی تولید تعلق دارد. شرکتهای ماده 27 و همچنین نیروگاههای مربوطه هم تا زمان انتقال به بخش خصوصی به این شرکت تعلق دارد و همچنین نیروگاههایی که برق خود را بهصورت تضمینی میفروشند (از نظر نظارت و قرارداد و ...)، تحت پوشش شرکت مادر تخصصی تولید حرارتی است.
از آنجایی که طبق قانون هر نیروگاه و تأسیسات برق که به شبکه سراسری وصل میگردد، باید تحت پایش وزارت نیرو باشد. این شرکت وظیفه پایش نیروگاههای خصوصی و واگذار شده را بهعهده دارد. این پایش در بخش های مختلف از جمله برنامهریزی تعمیرات و نظارت بر بهرهبرداری به علت امنیت شبکه. همچنین در آینده احداث نیروگاه نیز به عهده بخش خصوصی است که با نظارت این شرکت، انجام خواهد شد. در نقاطی که بخش خصوصی، تمایل به احداث نیروگاه ندارد این شرکت مادرتخصصی تولید رأساً اقدام و تا زمان پیدا شدن مشتری وفروش نیروگاه آن را راهبری میکند که درصورت طولانی شدن این امر، یک نیروگاه دولتی را به جای آن به فروش میرساند.
ـ نقش شرکت توانیر در آینده صنعت برق چگونه تدوین شده است ؟
شرکت توانیر به عنوان یک شرکت صاحبنام بینالمللی وظیفه مهم و عمدهای را به عهده خواهد داشت. از آنجایی که طبق قانون، شبکه اصلی برق کشور در مالکیت دولت میماند، این مطلب از نظر استراتژی و پایائی صنعت برق بحث مهمی است و حلقه مهمی است بین تولید (خصوصی و دولتی) و توزیع (سیمبانی و خرده فروشی). لذا وظیفه راهبری نگهداری و توسعه این بخش مهم بهعهده شرکت توانیر خواهد بود.
ـ محل استقرار شرکت جدید کجاست ؟
محل استقرار شرکت جدید، تهران و شرکتهای تابعه و وابسته در موقعیتهای جغرافیایی یک یا چند نیروگاه است.
ـ استراتژی صنعت برق با توجه به اتمام سوخت فسیلی و پتانسیلهای تولید برق از انرژی خورشیدی و باد و ... چیست؟
فارغ از بحث اتمام سوخت و ... باید در سبد تولید برق مسائل مختلف از جمله محیط زیست و پایداری شبکه و پاسخ نیروگاه ها را به اختلالات شبکه و پایداری شبکه و نیاز مصرف در نظر گرفته شود. معالوصف با همکاری پژوهشگاه نیرو تا سال 1404 سبد تولید بررسی شده است که جمع نیروگاههای بخاری- سیکلترکیبی،گازی و اتمی و برق آبی و همچنین سهم انرژیهای نو و تجدیدپذیر مشخص شده است.
ـ ساختار شرکت جدید چگونه است ؟
شرکت مادرتخصصی تولید، پنج معاونت برنامهریزی، توسعه، راهبری شبکه، منابع انسانی، مالی و چند دفتر مستقل دارد که هرکدام، یکی از وظایف و مأموریتهای شرکت را بهعهده دارند. همچنین دفتر مجامع شرکت فوق وظیفه ی شرکت داری و سهام و ترازنامه شرکتهای زیرمجموعه را بهعهده دارد.
ـ آیا تغییری در امر خصوصی سازی با روش قبلی فروش و با واگذاری نیروگاهها داده میشود؟
بدیهی است که در هر کاری به سابقه قبلی توجه شده و نقاط قوت و ضعف مشخص و نقاط قوت تقویت و نقاط ضعف اصلاح میگردد. لذا امیدوارم در واگذاریهای جدید از واگذاری شرکتهای خصوصی به عنوان رد دین، از یک بخش دولتی به بخش دیگر دولتی جلوگیری گردد و درصورت واگذاری، نیروگاه به بخش خصوصی واقعی و بهصورت رقابتی صورت گیرد. در ضمن احداث نیروگاه ها هم حسب ضرورت باید توسط بخش خصوصی انجام گیرد.
ـ در ابتدای شروع کار سازمان جدید ـ بطور کلی هر تغییرـ مشکلاتی از جمله (مقاومت در برابر تغییر) وجود دارد آیا این نوع مشکلات شناسایی شدهاند و طرحی برای مقابله با آن مهیا شده است؟
آقای پیتر سینگه سه عامل برای موفقیت میشناسد اول تغییر و دوم تغبیر و سوم تغبیر و از طرفی هر تغییری در زندگی از من شروع میشود (کتابی هم به همین نام وجود دارد) که توصیه میکنم بخوانید.
در تغییر چهار مرحله دارد، طبق منحنی زیر:
محیط (عوامل خارجی)
پذیرش انکار
آینده گذشته
کاوش و جستجو مقاومت
خود(عوامل درونی)
لذا هر تغبیری را چه در کار، چه در اجتماع، چه در محیط خانواده و ... چهار مرحله فوق را طیمیکند. مثلا در حوادث و مشکلات زندگی در ابتدا افراد انکار را پیش میگیرند و میگریزند و در برخورد با چنین مسألهای نسبت به تغییر مقاومت میکنند، سپس تحقیق و پژوهش انجام میدهد و سپس میپذیرد. در این مورد هم فعلاً ما مراحل اول و دوم را طی کردهایم انشاءا... بهزودی مرحله ی سوم هم سپری میشود و وارد مرحله ی چهارم خواهیم شد.
ـ در خاتمه، هر سخنی یا پیامی برای همکاران تولید برق در سراسر کشور دارید،بیان فرمایید.
یکی از مشکل ترین مراحل در هر کاری، حالت گذرا ـ حالتی بین دو حالت پایدارـ است. در صنعت برق، ما تجربه زیادی در این مورد داریم. مثلا کلید زنی در شبکه در چند میلی ثانیه یک حالت گذرا ایجاد میکند تا از حالت پایدار قبلی به حالت پایدار بعدی برسیم و در این زمان امواج گذرا که دامنه ی آن در بعضی مواقع چندین برابر امواج اصلی برق است، ممکن است به تأسیسات، از جمله سرکابل ها و مفصلها و ... آسیب برساند که برای جلوگیری از امواج گذرا تمهیداتی پیشبینی میشود که از آسیب جلوگیری کند. لذا باتوجه به همه پیشبینیهای که صورتگرفته؛ ممکن است در حالت گذرا ما مشکلاتی داشته باشیم. گرچه برای حل هر مسئلهای 90 تا 95 درصد آن فهمیدن و درک صورت مسئله است. معالوصف پیشبینی لازم صورت گرفته و از همکاران عزیز میخواهم که با هوش و درایت و درک عمیقی که دارند، همکاری لازم را جهت سپری نمودن مرحله گذار و موفقیت این تغییر، داشته باشند. مطمئن هستم که با هوشمندی همکاران این تغییر، خیر و موفقیت برای صنعت برق بهدنبال دارد.
ـ با سپاس از فرصتی که برای فصلنامه «پیام تولید برق » فراهم ساختید.
گزارش : علی سنائی
عکس: ابراهیم وثوقی