پيشكسوتان صنعت برق
مرحوم مهندس علي گلستانه
زنده یاد مهندس علی گلستانه را از زبان خودش بشناسیم.
من سال 1327، در تهران متولد شدم و در حال حاضر در كرج ساكن هستم.دوره ابتدائي را در دبستان شاهپور تجريش، طي سالهاي 1333 لغايت 1339 با اخذ گواهينامه پايان دور ابتدائي(ششم)، به انجام رساندم و دوره دبيرستان را در دبيرستان هدف شماره يک شهرتهران، از سال 1339 تا سال 1345 طي كردم و موفق به دريافت مدرک تحصيلي ديپلم رياضي شدم.
مقطع ليسانس را در دانشگاه صنعتي شريف و از سال 1345 تا سال 1349 در رشتۀ مهندس مکانيک پشت سر گذاشتم و چند سال بعد يعني 1353، به عزم تحصيل در مقطع فوق ليسانس(M.S) مهندسي مکانيک، وارد دانشگاه پلي تکنيک تهران( دانشگاه امير کبير) شدم كه اين مقطع را در سال 1356، به پايان رساندم.
مرحوم علی گلستانه از همکاری اش با صنعت برقق اینگونه گفت:
بعد از اخذ مدرک ليسانس در سال 1349، در ذوب آهن اصفهان، مشغول بکار شدم كه در واقع دوره خدمت نظام وظيفه من نيز به حساب مي آمد. البته از ابتدا برنامه نداشتم که در آنجا بمانم، ولي کار در ذوب آهن اصفهان، براي من فرصت خوبي از نظر فرا گيري دانش فني و خود باوري بود؛ پس در سال 1351 ، بعداز پايان دوره نظام وظيفه از کار در شرکت ذوب آهن اصفهان استعفاء نمودم. با توجه به محدود بودن فرصت اشتغال در بخش خصوصي در بازار کار آن زمان، من در ميان مشاغلي که در آن زمان امكانپذير بود، کار در شرکت توانير و نيروگاه شهريار( منتظرقائم فعلي) را ترجيح دادم و در آن نيروگاه مشغول بکار شدم كه اين مجموعه در آن زمان بزرگترين نيروگاه خاورميانه و طبعاً برخوردار از تکنولوژي روز دنيا بود.
جا دارد از زنده ياد، جناب آقاي مهندس اسماعيل اعطائي ـ رئيس وقت نيروگاه ـ که از مديران ارزنده صنعت برق بودند و مشوق اينجانب در آغاز فعاليت در صنعت، ذكر خيري به ميان بياورم.
وی در ادامه از وضعیت صنعت برق در آن زمان اینگونه گفت:
زماني كه بنده همراهي با صنعت برق را آغاز كردم، صنعت برق از نظر سازماني متشكل از شرکت توانير ـ شرکتي نوپا ـ و شرکت هاي برق منطقه اي، بود.
شرکت توانير وظيفه توليد و انتقال برق را بر عهده داشت و شرکت هاي برق منطقه اي وظيفه توزيع را. البته توليد برق در نيروگاههاي ديزلي هم غالباً بر عهدۀ شرکت هاي برق منطقه اي بود. كه در اين ميان، برق منطقه اي فارس داراي نيروگاه گازي ـ نخستين نيروگاه گازي كشورـ نيز بود. نيروگاههاي آبي خوزستان، شامل نيروگاه دز در ابتداء و بعد نيروگاه سد کارون ـ شهيد عباسپورـ هم زير نظر سازمان آب و برق خوزستان اداره مي شد که بعداز انقلاب اسلامي، نيروگاههاي آبي ديگر نيز به آن اضافه شد. ساير نيروگاههاي آبي، که فکر مي کنم سدهاي کرج، سفيد رود و ارس بودند هم زير نظر سازمانهاي آب منطقه اي اداره مي شد.
زنده یاد مهندس گلستانه از همراهي خود با صنعت برق و فعاليت هاي اجرايي كه داشت، اینگونه گفت:
ابتدا يعني در سال 1351، به عنوان کفيل اداره تعميرات توربين در نيروگاه منتظرقائم مشغول بکار شدم. شغل بعدي من رئيس اداره تعميرات توربين نيروگاه بود؛ در سال 1358 به عنوان کفيل قسمت تعميرات نيروگاه منتظرقائم، ادامه فعاليت دادم.
بعداز انقلاب و در سال 1358، با سمت معاونت بهره‌برداري شرکت توانير و عضو هيئت مديره اين شرکت به كار در صنعت برق كشور ادامه دادم تا در سال 1360 به عنوان مدير تعميرات اساسي و مدير پروژه احداث کارگاه‌ها و تعميرگاههاي شرکت توانير، منصوب شدم؛ تلاش ادامه داشت تا در سال 1365 و همزمان با سمت مذكور ، عهده دار وظايف معاونت بهره‌برداري توليد شرکت توانير نيز شدم.
از سال 1370 با سِمت اولين مدير عامل شرکت تعميرات نيرو به كارم ادامه دادم تا سال1374 به جمع بازنشستگان صنعت برق پيوستم و پس از باز نشستگي تا سال 1377، با عنوان مشاور مدير عامل شرکت توانير در خدمت صنعت برق بودم.
وی بعد از بازنشستگی با صنعت برق در ارتباط بود بود و برای ما گفت:
بعداز بازنشستگي شرکتي تاسيس کردم و در زمينه تعميرات و نصب تجهيزات نيروگاهي و صنايع مشابه فعاليت دارم. با صنعت برق ـ بخش نيروگاهي ـ در زمينه تعميرات اساسي و ساخت و بازسازي قطعات همکاري هايي داشته و دارم.
ایشان در باره این موضوع که اگر شروع دوباره ای باشد، چه فعالیتی را انتخاب می کند ، گفت:
اين سؤال اغلب در مصاحبه‌ها با افراد مختلف مطرح مي‌شود. حقيقت آن است که وضعيت نمي ـ تواند تکرار شود. در اغلب اوقات تجربه افراد، ميتواند براي ديگران مفيد واقع شود. و به قول معروف «گذشته چراغ راه آيندگان است.» بهتر است كه اين سئوال، اينطور مطرح کرد: «آيا از انتخاب مسير خود راضي هستيد؟» در جواب اين سئوال، بايد بگويم همواره سعي کرده‌ام مسير خود را با مطالعه انتخاب کنم و بقول معروف: «بيگدار به آب نزنم» البته در زندگي، همه انتخاب ها دست خود انسان نيست و شرايط و عوامل مختلف تاثير گذار هستند.
تجربيات انسان براي آيندگان مفيد است و ميتواند چراغ راه باشد.
با توجه به اهداف و باورهایي که داشته‌ام، از انتخاب اين مسيري که طي کرده‌ام، در مجموع راضي هستم.
مهندس گلستانه در باره غعالیت مورد علاقه اش در کسوت بازنشستگی می گوید:
بيشتر دوشت داشتم به کارهاي مطالعاتي و محاسباتي در مورد مسائل راندمان و رفع محدوديت‌هاي و تجزيه و تحليل مسائل و مشکلات نيروگاهها مي‌پرداختم. موارد پيش آمده (انجام شده) در اين زمينه بسيار کم و محدود بوده است.
علی گلستانه از نیاز های امروز صنعت برق کشور اینگونه می گوید:
البته من، به دليل ارتباط کاري كمتر، در جريان نياز هاي روز صنعت برق نيستم. مشخص است که صنعت برق در زمينه هاي احداث و بهره‌داري نيروگاهها و انتقال و توزيع برق پيشرفت‌هاي خوبي داشته است. صنعت برق توانسته علاوه بر تامين نياز داخلي، در زمينهي صادرات برق و احداث نيروگاه در کشورهاي ديگر نيز گامهايي بردارد. تا آنجا که در جريان امور هستم ، يکي از مشکلات صنعت برق مسائل مالي و کمبود نقدينگي است که مي‌بايست براي برون رفت از آن، راه حلي يافت و اين موضوع ممکن است باعث کندي پيشرفت صنعت برق گردد، مشاهده مي شود که بسياري از پروژه‌های احداث نيروگاهها يا متوقف است و يا با کندي پيشرفت مي‌کند.
آنچه بيش از همه مورد نياز است ، تجريه و تحيل و پيدا کردن راه حل جهت برون رفت از اين وضعيت است و رعايت مسائل اقتصادي. صنعت برق، بيشتر تمركز و انرژي صرفاً در بخش توليد متمركز ساخته، خوب است؛ اما بايستي نيروگاههايي با تكنولوژي روز (انرژيهاي نو و ...) و توان بالاتر احداث گردد. تا ضمن كاهش هزينهها، منابع طبيعي و محيط زيست، حفظ گردد. وزارت نيرو كه خود متولي آب كشور در بخشهاي مختلف خانگي،كشاورزي، صنعت و ... است، بايد در بخش مديريت مصرف آب، برنامه عملياتي داشته باشد.
نيروگاههاي حرارتي هم با سرعت منابع سوخت و آب را مصرف مي كند و هم اسباب آلايش محيط زيست را فراهم مي سازد. آيا در زمان احداث نيروگاه، همۀ جوانب امر اعم از بحثهاي زيست محيطي، اقتصادي، مسائل فني انتقال و هدررفت انرژي برق توليدي، منابع لازم و دسترسي به منابع، تجديدپذيري منابع و ... مورد توجه قرار مي گيرد؟!
خودكفايي و خوداتكايي، نبايستي سبب دور شدن از تكنولوژي روز دنيا شود. به استفاده از انرژيهاي نو بايد توجه بيشتر داشت.
به جوانها، بايد فرصت داد تا توان خود را نمايش داده و نوآوريشان به منصّۀ ظهور برسد. براي روشني بيشتر گفته هاي خود مثال رانندگي با اتومبيل را ذكر مي كنم. درست هنگام رانندگي در مكان و زمان مشخص، بايستي به اطراف و اكناف و جلوتر و آينده هم توجه داشت و برنامه ريزي شده حركت كرده و ادامه مسير داد.
آینده صنعت برق ایران را با این تصویر، تشریح می کند:
گذشته نشان مي دهد که صنعت برق ايران پيشرفت خوبي داشته و احتمالا درآينده مشکلي از نظر توليد برق وجود نخواهد داشت. مسائل اقتصادي همواره پيش روي صنعت برق بوده که شايد در آينده مشکل آفرين باشد. البته اين مشکلي است که در سطح جامعه وجود دارد.
مرحوم مهندس گلستانه خاطره قابل یادکرد خود از تولید برق را بیان نمود و گفت:
در طول کار ـ به ويژه صنعت برق ـ طبيعتاً خاطرات زيادي وجود خواهد داشت، ولي برخي خاطرات است که در ذهن انسان حک مي شود.
تابستان سال 1358، كه من در نيروگاه شهريار(منتظرقائم فعلي) کار مي کردم. روزنامه اي را ديدم که در آن نوشته شده بود: بندرعباس چهار روز است که برق ندارد. آن روزها كشور آنقدر مشکلات داشت که اين خبر فاجعه بار، يک گوشه از روزنامه را به خود اختصاص داده بود. پائيز همان سال من معاون بهره‌داري توانير شدم. در اولين فرصت به بندرعباس رفتم. مشاهده کردم که نيروگاه بندرعباس داراي چهار توربين گاز 25 مگاواتي است که سوخت آن گازوئيل بود و فقط يکي از آن 4 واحد در مدار بود؛ آن هم نه بطور مطمئن و مرتب از مدار خارج مي شد. در نيروگاه بندرعباس چهار واحد بخار 320 مگاواتي هم در حال نصب بود که يکي اين واحدها آماده راه اندازي بود. ولي بعلت آماده نبودن خطوط وپست هاي انتقال نيرو و کمبود بار در ناحيه بندرعباس قابل راه اندازي نبود. مشکل اصلي توربين هاي گازي نيروگاه، به دليل آلودگي گازوئيل بود. با تامین گاز سوز نمودن توربين هاي گازي با همکاري کارشناسان منطقه و انتقال بخشي از توليد نيروگاه با ولتاژ 63 کيلو ولت از طريق خط 400 کيلوولت به منطقه کرمان، مشکل بر طرف گرديد و بندرعباس، تابستان سال بعد را بدون بحران گذراند. البته در اوايل انقلاب، انتقال نيروي برق از بسياري از نيروگاههاي جديدالاحداث به دليل آماده نبودن شبکه هاي انتقال برق، با مشکل و محدوديت مواجه بود.
گذر نیروگاهها از دولتی به خصوصی از دید ایشان به وضع ذیل است:
نحوه اداره نيروگاه بستگي به سياست هاي دولت در اين زمينه دارد. مي دانيم که نيروگاهها قبلا بصورت دولتي اداره مي‌شد؛ از حدود سال 68 اداره نيروگاهها به شرکت هایی محول شده که ظاهر خصوصي داشتند ولي در اصل متعلق به شرکت هاي وابسته به دولت بودند. هدف از انتخاب اين روش، تمرکز زدائي است.
در گام بعدي، به بخش هاي خصوصي نيز اجازه احداث نيروگاه داده شد. تعدادي از نيروگاهها نيز به بخش هاي خصوصي واگذار گرديده است كه بسياري از اين بخش هاي به ظاهر خصوصي، وابسته به شرکت دولتي و ارگان‌ها و نهاد ها است.
ثمره اين حرکت هاي مي بايست توليد مطمئن و اقتصادي برق با قيمت مناسب و ايجاد زمينه‌هاي رقابت صحيح، باشد.
در مورد تامين برق مطئمن بايد گفت که تا به حال مشکلي وجود نداشته است ولي در مورد رقابت و اقتصادي بودن تامين برق، ترديد وجود دارد.
در موارد مشابه اين اتفاق در صعنت برق، به کارخانجات قند اشاره مي كنم كه به وسيله دولت احداث شده و اداره مي شدند. به مرور زمان به بخش خصوصي، اغلب واقعي فروخته شده اند که به قول معروف، صاحبان آن اينکاره هستند. اين کارخانجات که خيلي قديمي نيز هستند، با ظرفيتي بالا تر از ظرفيت نامي، کار مي‌کنند و تا آنجا که من درجريان هستم مشکلات مالي چنداني هم ندارند.
چالش های صنعت برق از نظر وی موارد ذیل را در بر دارد:
مسائل مرتبط با نيروگاه
در مورد نيروگاهها محدوديت هايي وجود دارد. ولي در چند سال اخير کارهاي خوبي در اين زمينه انجام شده است.
هدف از احداث نيروگاههاي بخار، استفاده از سوخت هاي مازوت و يا ذغال سنگ است. استفاده از گاز طبيعي به عنوان سوخت در اين نوع از نيروگاهها، قابل توجيه نيست. از گاز طبيعي مي توان در نيروگاههاي با راندمان حرارتي بالاتر استفاده نمود. انتخاب نيروگاه سيکل ترکيبي، جهت استفاده از گاز طبيعي، با توجه به راندمان بالاي آن ، مناسب مي‌باشد.
انتخاب ظرفيت نيروگاه و واحد هاي آن بسيار مهم است. بزرگترين واحد هاي بخار مربوط به نيروگاه نکا است که مربوط به بيش از 35 سال قبل است. استفاده از واحد هاي کوچک و افزايش تعداد اين واحدها، اقتصادي نيست.
روشهاي مدرني جهت تبديل مستقيم سوخت گاز به برق، با تکنولوژي FUEL CELL ، در دنيا در اشل هاي کوچک حتي خانگي وجود دارد. اين نيروگاهها، راندمان بالائي دارند.
استفاده از نيروگاهها بادي، گزينه خوبي است که خوشبختانه مورد توجه قرار دارد. امروزه از انرژي خورشيدي براي توليد برق در اشل بزرگ استفاده مي شود. کشور ايران مستعد نصب اين نيروگاه مي‌باشد که فکر مي کنم در نيروگاه خورشيدي يزد کارهائي در اين زمينه انجام شده و يا در دست اقدام است.
مصرف آب در نيروگاهها
در شروع احداث نيروگاههاي بخار، از برج خنک کن تر استفاده مي شده است. با توجه به محدويت منابع آب در داخل مملکت، در مدار نگهداشتن اين نيروگاهها، بجزء نيروگاههائي که در کنار رود کارون قراردارند، قابل توجيه نيست.
مسئله آلودگي محيط زيست
نيروگاههاي بخاري، گازي و سيکل ترکيبي، مشکلات آلودگي محيط زيست را درپي دارند، که يکي از چالشهاي صنعت برق است. در مورد نيروگاههاي موجود شايد نشود کاري کرد. در بعضي نيروگاههاي بخاري معمولي، سوخت گاز طبيعي جايگزين مازوت شده است که آلودگي را از بين نمي برد، بلکه نوع آنرا عوض مي کند. در مورد نيروگاههاي گازي و سيکل ترکيبي هم، وضع همين است. گرچه به ظاهر آلودگي نيست، اما وجود دارد.
مرحوم مهندس گلستانه در ارتباط با سیاست تعمیرات نگهداری و تعمیرات نیروگاه ها گفت:
مشخص است که عمليات تعميرات و نگهداري نيروگاه، در توليد برق مطئمن و پيشگيري از تعميرات پيش بيني نشده (خروج بي برنامه) بسيار موثر است. تا آنجا که من مطلع هستم امر تعميرات اساسي يا اورهال در نيروگاه ها کاملا جا افتاده است و اگر مشکلات مالي و تامين قطعات يدکي مسئله اي را ايجاد نکند، فکر نمي کنم مشکل خاصي ديگري، وجود داشته باشد.
آن مرحوم به عنوان یکی از پیشکسوتان صنعت برق ایران به همکاران جوانی که به تازگی وارد این صنعت زیر بنایی شده اند، توصیه اش این بود که:
در آن زمان، من به عنوان کارمند دولت وارد صنعت برق شدم، در حالي در شرايط فعلي، افراد در بخش خصوصي استخدام مي شوند و طبيعتاً انتظارات بيشتري از آنان دارند.
در آن شرايط، شايد تفاوت زيادي بين سطح زندگي فردي مانند من و رئيس نيروگاه وجود نداشت. حداکثر امکاني که در اختيار يک رئيس نيروگاه قرار مي گرفت، يک دستگاه خودرو ـ ژيان سواري ـ بود که خودش رانندگي مي کرد.
همکاراني که وارد اين صنعت مي شوند، مسلماً خواسته هاي مختلف، فراگيري و بازده کاري داشته باشند. وظيفه مديريت است که خواسته هاي منطقي اين افراد را تامين کند و در آنها انگيزه و ميل به پيشرفت کاري و اميد به آينده ايجاد کند. البته جوانان تازه وارد نيز بايد ديدگاه و توقعات منطقي و متناسبي داشته باشند.
گفتگو از علي سنائي
